حرف حساب

نقل است که امام صادق علیه السلام به ابن ابی العوجاء فرمود: اگر حقیقت چنان باشد که تو میگویی [یعنی بهشت و جهنمی در کار نباشد] و البته هرگز چنین نیست؛ هم تو نجات می یابی هم ما [چون عذاب و ثوابی در کار نیست و در پایان کار مسلمان و کافر یکسانند] ولی اگر حقیقت چنان باشد که ما میگوییم و البته که چنین است؛ ما نجات می یابیم اما تو هلاک می شوی.

رُوِیَ‏ أَنَّ الصَّادِقَ ع قَالَ لِابْنِ أَبِی الْعَوْجَاءِ إِنْ یَکُنِ الْأَمْرُ کَمَا تَقُولُ وَ لَیْسَ کَمَا تَقُولُ نَجَوْنَا وَ نَجَوْتَ وَ إِنْ یَکُنِ الْأَمْرُ کَمَا نَقُولُ وَ هُوَ کَمَا نَقُولُ نَجَوْنَا وَ هَلَکْتَ. الإحتجاج ؛ نشر المرتضی ؛ ج‏2 ؛ ص336

معصیت خدا و بلا

"لئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ، وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِید"
امام سجّاد علیه السّلام: به خدا سوگند هیچ مردمی از آبشخورِ گناه، [سیراب] بیرون نیامدند؛ مگر به سوی عذاب خداوند.
در روایات فراوان سخن از سلب نعمت به خاطر معصیت ها آمده. باید دانست بسیاری از آسیب های جامعه و ستمی که برخی بر ایشان روا می دارند، بی ارتباط با عمل خود ایشان نیست. آیا این ظالمان و بزهکاران از جامعه دیگری برخاسته اند؟ و یا خود فرزند همین جمعیت بوده اند؟
تَاللَّهِ مَا صَدَرَ قَوْمٌ‏ قَطُّ عَنْ مَعْصِیَةِ اللَّهِ إِلَّا إِلَى عَذَابِه‏. الکافی، ج‏8، ص16 به سند صحیح.
نعمت و معصیت

غناء و خوانندگی

امام صادق علیه السلام: خانه ای که در آن غنا باشد، از مصیبت دردناک ناگهانی در امان نیست و دعا در آن خانه مستجاب نمی گردد و فرشتگان در آن منزل داخل نمی شوند.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: بَیْتُ الْغِنَاءِ بَیْتٌ لَا تُؤْمَنُ فِیهِ الْفَجِیعَةُ وَ لَا تُجَابُ فِیهِ الدَّعْوَةُ وَ لَا تُدْخِلُهُ الْمَلَائِکَة.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 433 به سند صحیح، دعائم الاسلام ج 2، ص 208 ، ح 762

غناء و آوازه خوانی، لانه نفاق و دوروئی است.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْغِنَاءُ عُشُّ النِّفَاقِ. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 431، ثواب الأعمال، دار الشریف الرضیّ، ص 244 و علل الشرائع، مکتبة داوری، ج‏2 ؛ ص476؛ وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۲۷

گوش کردن به لهو و غناء، نفاق را می رویاند همان گونه که آب کشتزار را می رویاند.

عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَنْبَسَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اسْتِمَاعُ الْغِنَاءِ وَ اللَّهْوِ یُنْبِتُ النِّفَاقَ فِی الْقَلْبِ کَمَا یُنْبِتُ الْمَاءُ الزَّرْعَ. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 434، دعائم الإسلام، ج‏2، ص: 208، وسائل الشیعه, ج۱۲،ص۲۳۶، و ر.ک الأصول الستة عشر (ط - دار الحدیث)، ص: 199

امام صادق علیه السّلام درباره سخن خداوند که می فرماید: «از گفتار باطل بپرهیزید» فرمود: گفتار باطل همان غناء است.

 عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فی قول الله تعالی: «وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ» قال: قول الزُّورِ الغِناء. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 435/ ح2 و 7 و ص: 431 باب الغناء به اسناد صحیح در ح1 و 6 و 13، وسائل الشیعه، ج12، ص227.

بدانید که غناء از جمله چیزهایی است که خداوند تعالی در کتابش بر آن وعده عذاب داده است. و تلاوت فرمود «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشترِى لَهْوَ الْحَدِیثِ ...»  (از جمله مردم کسی است که  کلام لهو و باطل را می خرد تا با آن مردم را از راه خدا بدون علم گمراه کند، و آن را مسخره گیرد. برای آنان عذابی خوار کننده است.)
(که از مصادیق «لهو الحدیث» در این آیه غنا و آوازه خوانی است.)

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْغِنَاءُ مِمَّا وَعَدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ النَّارَ وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ- وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِین‏. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 431 و مشابه این تفسیر در احادیث متعددی به اسناد قوی آمده است.

اهمیت شب عید فطر احیای آن و آمرزش گسترده الهی

امام محمد باقر علیه السلام: امام سجاد علیه السلام شب عید فطر را در مسجد می ماندند و تا صبح بیدار و مشغول نماز بودند و می فرمودند: پسرم! شب عید فطر کمتر از شب قدر نیست.
عنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ علیهم السلام قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (علیهما السلام) یُحْیِی لَیْلَةَ عِیدِ الْفِطَرِ بِصَلَاةٍ حَتَّى یُصْبِحَ وَ یَبِیتُ لَیْلَةَ الْفِطْرِ فِی الْمَسْجِدِ وَ یَقُولُ یَا بُنَیَّ مَا هِیَ بِدُونِ لَیْلَةٍ یَعْنِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ.
إقبال الأعمال (ط - القدیمة)، ج‏1، ص: 274، بِإِسْنَادِه إِلَى التَّلَّعُکْبَرِیِّ ره بِإِسْنَادِهِ إِلَى غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیم‏؛ بحارالانوار جلد 88 صفحه 119

امیرالمومنین علیه السلام: اگر توانستی که بر شب عید فطر و شب عید قربان و شب اول محرم و شب عاشورا و شب اول رجب و شب نیمه ی شعبان محافظت کنی (دعا و شب زنده داری) ، انجام بده و در این شبها زیاد دعا و نماز و قرآن بخوان.
ﻗﺎﻝَ امیرالمومنین علیه السلام:ﺇِﻥِ ﺍﺳْﺘَﻄَﻌْﺖَ ﺃَﻥْ ﺗُﺤَﺎﻓِﻆَ ﻋَﻠَﻰ ﻟَﻴْﻠَﺔِ ﺍﻟْﻔِﻄْﺮِ ﻭَ ﻟَﻴْﻠَﺔِ ﺍﻟﻨﱠﱠﺤْﺮِ ﻭَ ﺃَﻭﱠﱠﻝِ ﻟَﻴْﻠَﺔٍ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤُﺤَﺮﱠﱠﻡِ ﻭَ ﻟَﻴْﻠَﺔِ ﻋَﺎﺷُﻮﺭَﺍﺀَ ﻭَ ﺃَﻭﱠﱠﻝِ ﻟَﻴْﻠَﺔٍ ﻣِﻦْ ﺭَﺟَﺐٍ ﻭَ ﻟَﻴْﻠَﺔِ ﺍﻟﻨﱢﱢﺼْﻒِ ﻣِﻦْ ﺷَﻌْﺒَﺎﻥَ ﻓَﺎﻓْﻌَﻞْ ﻭَ ﺃَﻛْﺜِﺮْ ﻓِﻴﻬِﻦﱠﱠ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺪﱡﱡﻋَﺎﺀِ ﻭَ ﺍﻟﺼﱠﱠﻠَﺎﺓِ ﻭَ ﺗِﻠَﺎﻭَﺓِ ﺍﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‏2، ص: 852، و در همین جا به سند دیگری احیای امیر مؤمنان در این شب ها روایت شده است. بحارالانوار، ج94، ص 88.

رسول خدا صلّی الله علیه و آله: خداوند در پایان هر روز از ماه رمضان به هنگام افطار یک میلیون بنده را از آتش آزاد می کند، و چون شب جمعه و روز جمعه شود در هر ساعتى از آن یک میلیون نفر را از آتش آزاد می سازد که همگى مستحقّ عذاب مى‏باشند، و چون روز آخر ماه رمضان فرا رسد خداوند در آن روز به تعداد افرادى که از اوّل تا آخر آن ماه آزاد ساخته آزاد مى‏ نماید.
عن أمیر المؤمنین ع قالَ النَّبِیُّ صلّی الله علیه وآله: إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى فِی آخِرِ کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِنْدَ الْإِفْطَارِ أَلْفَ أَلْفِ عَتِیقٍ مِنَ النَّارِ، فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ أَعْتَقَ فِی کُلِّ سَاعَةٍ مِنْهَا أَلْفَ أَلْفِ عَتِیقٍ مِنَ النَّارِ وَ کُلُّهُمْ قَدِ اسْتَوْجَبَ الْعَذَابَ، فَإِذَا کَانَ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَعْتَقَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ بِعَدَدِ مَا أَعْتَقَ مِنْ أَوَّلِ الشَّهْرِ إِلَى آخِرِه‏.
فضائل الأشهر الثلاثة، ص126-127، الأمالی (للمفید)، ص: 230 الأمالی للصدوق، ص: 100 به سندی دیگر مشابه این فراز در خطبه رسول الله صلی الله علیه و اله

نور خوف و نور رجاء

امام صادق علیه السلام:به خداوند امیدوار باش، امیدی که تو را بر انجام معصیتش جرات نبخشد و از خداوند بیم داشته باش، بیمی که تو را از رحمتش ناامید نگرداند.

عنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ارج الله رَجاءَ لایجرّئک عَلی مَعصیتِه و خَف اللهَ خوفاً لا یؤیسُک مِن رَحمته.
الکافی، ج۲، ص۶۷ و تفسیر قمی، ج۲ ص۱۶۴ و تحف العقول، ص۳۰۴ و امالی صدوق ره ص۱۴. و ص۶۶۹ بما یشبهه.

حارث یا پدرش مغیره به امام صادق (ع ) عرض کرد: وصیت لقمان به پسرش گفت : از خدای عزوجل چنان بترس که اگر نیکی جن و انس را بیاوری ترا عذاب کند، و به خدا چنان امیدوار باش که اگر گناه جن و انس را بیاوری به تو ترحم کند.
سپس امام صادق (ع ) فرمود: هیچ بنده مؤمنی نیست، جز آنکه در دلش دو نور است : نور خوف و نور رجاء که اگر این وزن شود از آن بیش نباشد و اگر آن وزن شود، از این بیش نباشد.

عنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا کَانَ فِی وَصِیَّةِ لُقْمَانَ قَالَ کَانَ فِیهَا الْأَعَاجِیبُ وَ کَانَ أَعْجَبَ مَا کَانَ فِیهَا أَنْ قَالَ لِابْنِهِ خَفِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خِیفَةً لَوْ جِئْتَهُ بِبِرِّ الثَّقَلَیْنِ لَعَذَّبَکَ وَ ارْجُ اللَّهَ رَجَاءً لَوْ جِئْتَهُ‏ بِذُنُوبِ‏ الثَّقَلَیْنِ‏ لَرَحِمَکَ‏  ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَانَ أَبِی یَقُولُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ إِلَّا [وَ] فِی قَلْبِهِ نُورَانِ نُورُ خِیفَةٍ وَ نُورُ رَجَاءٍ لَوْ وُزِنَ هَذَا لَمْ یَزِدْ عَلَى هَذَا وَ لَوْ وُزِنَ هَذَا لَمْ یَزِدْ عَلَى هَذَا.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 67 بَابُ الْخَوْفِ وَ الرَّجَاءِ/ ح1. اصول کافی، ترجمه مصطفوی، ج : 3 ص : 109. و در همین باب اسناد مختلفی آمده است.

ردّی بر کشف و کرامات و ادعاهای افراد غیرمعصوم

محمد بن قولویه قمی از سعد بن عبدالله اشعری، از محمد بن عیس ، از یونس بن عبدالرحمان نقل کرده است که از مردی از فرقه‌ء طیاره شنیدم که برای امام رضا (علیه السلام) این حکایت را از ابن ظبیان نقل کرد.
ابن ظبیان گفت: در یکی از شبها من در طواف بودم. ناگهان ندایی از بالای سرم شنیده شد که می‌گفت: ای ابن ظبیان! من خداوند هستم! هیچ خدایی جز من نیست! من را عبادت کن و برای یاد من نماز بگزار!
من سرم را بلند کردم. در همان حال جبرئیل را دیدم.
ناگهان امام رضا (علیه السلام) خشمگین شد، بطوری که نتوانست خود را نگاه دارد (لَمْ یَمْلِک نَفْسهُ) ؛ سپس به این مرد گفت: از پیش من برو!
خداوند تو را و کسی که این حکایت را برای تو نقل کرده، لعنت کند. خداوند یونس بن ظبیان را هم لعنت کند. هزار لعنت، که بعد از هر کدام هزار لعنت دیگر باشد! لعنتی که هر کدام تو را تا قعر جهنم می‌رساند.
بدان! آنکه او را ندا داده ، کسی جز شیطان نبوده است.
اما ابن ظبیان هم با ابوالخطاب (شیخ بزرگ غلات) در بدترین عذاب‌ها با همدیگر هستند، به همراه دوستانشان، با همان شیطان، با فرعون و آل‌ فرعون.
این را من از پدرم (درباره‌ی او شنیدم).
راوی گوید: این مرد برخاسته ، بیرون رفت. هنوز ده قدم از در دور نشده بود که افتاد و غش کرد و جنازه‌اش را بردند.

رجال الکشی:  ص ۳۶۴. به سند صحیح. مرحوم مجلسی ، بحارالانوار: ج ۲۵ ، ص ۲۶۴.

این حکایت برخورد امام معصوم (علیه السلام) را با ادعاهای عجیب و غریب که این روزها در جامعه ما اندک نیست، نشان می‌دهد. کسانی که داستان‌های عجیب درباره‌ عارفان می‌سازند و روزانه آنان را با عوالم غیبی متصل می‌کنند و نسبت‌های نامتعارف می‌دهند. باید کسانی مدعی هستند مستقیم از خدا و امام زمان (عج) توصیه‌هایی می‌شنوند؛ از این حدیث عبرت بگیرند. و دست مردم را بیش از این از دامان اهل بیت (علیهم السلام) و فقاهت کوتاه نکنند.

گناه بزرگ و آمرزش خواهی، گناه کوچک و اصرار

امیرالمومنین علیه السلام: هیچ گناه بزرگى با وجود آمرزش خواهى، بزرگ نیست، و هیچ گناه کوچکى، با وجود اصرار بر آن، کوچک نیست.¹

امام صادق علیه السلام از رسول خدا از جبرئیل، گفت خداوند فرمود: هر کس گناهی کند (چه کوچک و چه بزرگ) پس بداند که من حق دارم او را عذاب کنم، و حق دارم از او در گذرم، از او در گذشتم.²
بیان: عکس این مطلب هم صحیح است و از روایاتی فهمیده می شود؛ یعنی اگر کسی گناه کند، و گمان کند که خداوند حق ندارد او را عذاب کند، خداوند او را نمی بخشد.
و البته اگر کسی واقعا از این حق خداوند بر عذاب بترسد، یا گناه نمی کند، و یا اگر گناه کند اصرار نمی کند و یا توبه می کند.
در بعضی از روایات نهی شده از این که گناهی را کوچک بشماریم، و امر شده به بزرگی آن کس که او را معصیت می کنیم، نظر کنیم.
1. عن امیرالمؤمنین علیه السلام : ما کَبیرَةٌ بِکَبیرَةٍ مَعَ الاِستِغفارِ، ولا صَغیرَةٌ بِصَغیرَةٍ مَعَ الإِصرارِ؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص: 293 و مشابه آن در الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 288

عن الصادق ع عن رسول الله ص عن جبرئیل قال  قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً فَعَلِمَ أَنَّ لِی أَنْ أُعَذِّبَهُ وَ أَنَّ لِی أَنْ أَعْفُوَ عَنْهُ عَفَوْتُ عَنْه‏. محاسن۱ ص۲۶، امالی صدوق ص۲۸۷ و توحید صدوق ص۴۱۰ و ثواب الاعمال ص۱۷۹ به سند صحیح