اعتدال در دوستی و دشمنی

امیر المومنین علیه السلام :دوستت را در حدّ اعتدال دوست بدار، مبادا روزى دشمنت شود. و با دشمنت چندان کینه مورز، چه بسا روزى دوست تو گردد.
عن أمیر المؤمنین ع قَالَ:أَحْبِبْ حَبِیبَکَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ یَعْصِیَکَ یَوْماً مَا وَ أَبْغِضْ بَغِیضَکَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ یَکُونَ حَبِیبَکَ یَوْماً مَا. الجعفریات (الأشعثیات)، ص: 233، تحف العقول، ص: 201، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص: 522، ح 268، کنز الفوائد، ج‏2، ص:151 به سند دیگر.
امام جعفر صادق علیه‌السلام: دوستت را٬ از سرّت خبر دار نکن، مگر آنچه را که اگر دشمنت خبر دار شود تو را ضرر نرساند؛ چون گاهی دوست٬ روزی دشمنت می شود!
عن الصَّادِق علیه السلام قَالَ لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ: لَا تُطْلِعْ صَدِیقَکَ مِنْ سِرِّکَ إِلَّا عَلَی مَا لَو اطَّلَعَ عَلَیْهِ عَدُوُّکَ لَمْ یَضُرَّکَ فَإِنَّ الصَّدِیقَ قَدْ یَکُونُ عَدُوَّکَ یَوْماً مَا.
أمالی الصدوق ص ۳۹۷، و به نقل از آن بحارالانوار، ج۷۱، ص ۱۷۷.

بهترین صله رحم

امام صادق علیه السلام: بزرگانتان را بزرگ بدارید و با خویشاوندانتان ارتباط داشته باشید و بهترین صله رحم، اذیت نکردن آنها(خویشاوندان) است.

علِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْوَصَّافِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَظِّمُوا کِبَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ لَیْسَ تَصِلُونَهُمْ بِشَیْ‌ءٍ أَفْضَلَ مِنْ کَفِّ الْأَذَى عَنْهُم ْ(الحدیث حسن کالصحیح).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‌2، ص۱۶۵ (کلینی:329)

ارزش شاد کردن بانوان محرم

میلاد ام الأئمه، حضرت زهرا علیها افضل الصلوات و السلام مبارک باد.

از امام رضا ع از رسول خدا صلی الله علیه و آله: خداوند تبارک و تعالی نسبت به زنان مهربان تر از مردان است، و هیچ مردی نیست که زنی را که محرم اوست شاد کند، مگر آنکه خداوند روز قیامت او را شاد کند.
بسنده عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَى الْإِنَاثِ أَرْأَفُ‏ مِنْهُ‏ عَلَى‏ الذُّکُورِ وَ مَا مِنْ رَجُلٍ یُدْخِلُ فَرْحَةً عَلَى امْرَأَةٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا حُرْمَةٌ إِلَّا فَرَّحَهُ اللَّهُ تَعَالَى یَوْمَ الْقِیَامَةِ. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 6/ 7

نجات در زمان غیبت!

امام صادق علیه السّلام: به زودى شبهه‏ اى به شما مى‏ رسد (غیبت امام عصر عج) و در آن بدون هیچ ‏نشانه ای هویدا و امامِ هدایت کننده بمانید و کسى از آن شبهه (و حیرت) نجات نمى‏ یابد مگر آنکه دعاى غریق را بخواند، گفتم: دعاى غریق چگونه است؟ فرمود: مى‏ گویى:
«یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ‏ ثَبِّتْ‏ قَلْبِی عَلَى دِینِکَ »
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ وَجَدْتُ بِخَطِّ جَبْرَئِیلَ بْنِ أَحْمَدَ حَدَّثَنِی الْعُبَیْدِیُّ مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَى عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَال‏ قالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏: ستُصِیبُکُمْ شُبْهَةٌ فَتَبْقَوْنَ بِلَا عَلَمٍ یُرَى وَ لَا إِمَامٍ هُدًى وَ لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا بِدُعَاءِ الْغَرِیقِ قُلْتُ کَیْفَ دُعَاءُ الْغَرِیقِ قَالَ یَقُولُ: یا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ‏ ثَبِّتْ‏ قَلْبِی عَلَى دِینِکَ ...
کمال الدین و تمام النعمة، ج‏2، ص352

 

پاداش نادیده!

«خوشا به حال کسى که شهوت حاضرى را براى موعودى که ندیده رها کند».
[یعنى شهوتى را رها کند به امید آنکه خدا در آخرت به او پاداش خیرى دهد.]

طُوبَى لِمَنْ تَرَکَ شَهْوَةً حَاضِرَةً لِمَوْعُودٍ لَمْ یَرَه‏.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص: 17، الخصال، ج‏1، ص: 3. الأمالی (للمفید)، ص: 51 به سند دیگر.

در برخی از دیگر روایات نیز صبر بر مسأله ای که جوانبش را نمی دانیم بالاتر از صبر بر سختی که جوانبش را می دانیم، شمرده شده است. پر واضح است این عمل بر اساس یقین به حقیقت وعده خداوند است، و نه منفعتی زودگذر.

sohof2@

به دین خود چنگ بزنید و از شبهات بپرهیزید

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «سوگند به آن خدای که به حق مرا برای بشارت برانگیخته است، قائم -که از فرزندان من است- بنا بر پیمانی که از جانب من بر عهده ی او است، غائب خواهد شد؛ تا زمانی که بیشتر مردم بگویند: خداوند کاری به آل محمد ندارد (و آنان را رها کرده است.) و گروهی دیگر در ولادت او شک می کنند؛ پس هر کس آن زمان را درک کرد، به دین خود چنگ بزند و مبادا با شکّ خود، راهی برای شیطان قرار دهد که او را از ملّت و آئین من برگرداند و از دین من بیرون راند؛ چرا که او پیش از این، پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند و خداوند شیاطین را اولیاء کسانی قرار داده است که ایمان نمی آورند.»
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَکِّلِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص‏ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ بَشِیراً لَیَغِیبَنَّ الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِی بِعَهْدٍ مَعْهُودٍ إِلَیْهِ مِنِّی حَتَّى یَقُولَ أَکْثَرُ النَّاسِ مَا لِلَّهِ‏ فِی آلِ مُحَمَّدٍ حَاجَةٌ وَ یَشُکُّ آخَرُونَ فِی وِلَادَتِهِ فَمَنْ أَدْرَکَ زَمَانَهُ فَلْیَتَمَسَّکْ بِدِینِهِ وَ لَا یَجْعَلْ لِلشَّیْطَانِ إِلَیْهِ سَبِیلًا بِشَکِّهِ‏ فَیُزِیلَهُ عَنْ مِلَّتِی وَ یُخْرِجَهُ مِنْ دِینِی فَقَدْ أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ مِنْ قَبْلُ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ‏ الشَّیاطِینَ أَوْلِیاءَ لِلَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ‏.  (کمال الدین و تمام النعمة ؛ ج‏1 ؛ ص51)
bawarha@

سکوت و بردباری، نشانه فقه

امام رضا علیه السلام: از نشانه های فهم عمیق و درست، بردباری، دانش و سکوت است. سکوت دری از درهای حکمت است. سکوت محبت می آورد و راهنمای هر خیری است.

مِنْ عَلَامَاتِ الْفِقْهِ الْحِلْمُ وَ الْعِلْمُ وَ الصَّمْتُ إِنَّ الصَّمْتَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْحِکْمَةِ إِنَّ الصَّمْتَ یَکْسِبُ الْمَحَبَّةَ إِنَّهُ دَلِیلٌ عَلَى کُلِّ خَیْرٍ.
کافی(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 113

در روایات متعددی بر رابطه تنگاتنگ حلم و علم تأکید شده است. و البته اگر کسی بردبار نیست، سزاوار است ابتدا بردباری بیاموزد!

اللهم ارزقنی حلماً یسد عنی باب الجهل

sohof2@

نگرانی رسول الله ص در آستانه شهادت

ابن‌عباس می‌گوید: هنگامی که وفات پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله نزدیک گردید آن حضرت به‌ قدری گریست که محاسن مبارکش تر شد.
عرض شد: یا رسول اللَّه! چرا گریه می‏‌کنی؟ فرمود: برای ذریه و فرزندانم و آن ستم‌هایی که از جفاکاران امتم بعد از من به ایشان می‏‌رسد، می‏‌گریم. گویا می‏‌بینم دخترم فاطمه زهرا بعد از من مظلوم واقع شده، هر چه صدا می‏‌زند: یا ابتاه! احدی از امت من به فریاد او نمی‏‌رسد.
وقتی فاطمه این مطلب را شنید، گریان شد. پیغمبر اکرم به وی فرمود: دخترم، گریان مباش! فاطمه گفت: پدر جان! من برای ظلم‏‌هایی که بعد از تو خواهم دید گریه نمی‏‌کنم، بلکه برای فراقت اشک می‏‌ریزم. پیغمبر فرمود: دخترم، مژده باد تو را! زیرا تو اولین کسی هستی که در میان اهل‌بیتم به من ملحق خواهد شد.
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: لَمَّا حَضَرَتْ رَسُولَ اللَّهِ الْوَفَاةُ بَکَى حَتَّى بَلَّتْ دُمُوعُهُ لِحْیَتَهُ فَقِیلَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا یُبْکِیکَ فَقَالَ أَبْکِی لِذُرِّیَّتِی وَ مَا تَصْنَعُ بِهِمْ شِرَارُ أُمَّتِی مِنْ بَعْدِی کَأَنِّی بِفَاطِمَةَ بِنْتِی وَ قَدْ ظُلِمَتْ بَعْدِی وَ هِیَ تُنَادِی یَا أَبَتَاهْ فَلَا یُعِینُهَا أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِی فَسَمِعَتْ ذَلِکَ فَاطِمَةُ فَبَکَتْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ لَا تَبْکِیِنَّ یَا بُنَیَّةِ فَقَالَتْ لَسْتُ أَبْکِی لِمَا یُصْنَعُ بِی مِنْ بَعْدِکَ وَ لَکِنِّی أَبْکِی لِفِرَاقِکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَهَا أَبْشِرِی یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ بِسُرْعَةِ اللَّحَاقِ بِی فَإِنَّکِ أَوَّلُ مَنْ یَلْحَقُ بِی مِنْ أَهْلِ بَیْتِی.
الأمالی (للطوسی)، ص: 188، بحارالانوار، ج43، ص156

چرا شبانه و مخفیانه؟!

حضـرت فاطمه سلام الله علیها خطاب به حضرت امیرالمؤمنیـن علیه السّلام:
شما را به خدا سوگند می ‌دهم مبادا آن دو نفر (ابوبکر و عمر) بر جنازهٔ من نماز بگزارند و مبادا آن دو نفر سر قبر من بیایند.
فَإنّی اُنْشِدُکَ اللهَ أنْ لَا یُصَلِّیَا عَلَى جِنَازَتی وَ لَا یَقُومَا عَلَى قَبْرِی.
الشّافی ‌فی ‌الإمامة، سیّد مرتضى، ج 4، ص 115. شرح نهج البلاغة، ابن أبی الحدید، ج‏16، ص: 281 ما وردت به الروایات المستفیضة الظاهرة التی هی کالتواتر...

اللهم العن ظالمی فاطمة الزهرا سلام الله علیها
خشم صدیقه طاهره سلام الله علیها بر غاصبان خلافت تا آخر عمر، از منابع عامه
اللهـمّ عجّـل لولیّـک الفـرج

sohof2@

نسبت به آنچه امید ندارى، امیدوارتر از چیزى باش که بدان امیدوارى

امیر المومنین علیه السلام: نسبت به آنچه امید ندارى، امیدوارتر از چیزى باش که بدان امیدوارى. چرا که موسی علیه السلام در بیابان طور به دنبال آتش برای گرم کردن خانواده اش رفت، و بازگشت در حالی که پیامبر بود، و ملکه سبأ خروج کرد، اما با سلیمان علیه السلام ایمان آورد، و ساحران فرعون در حالی که به دنبال پیروزی فرعون بودند، خارج شدند، اما با حال ایمان بازگشتند.

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع کُنْ لِمَا لَا تَرْجُو أَرْجَى مِنْکَ لِمَا تَرْجُو فَإِنَّ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ ع خَرَجَ یَقْتَبِسُ لِأَهْلِهِ نَاراً فَکَلَّمَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَجَعَ نَبِیّاً مُرْسَلًا وَ خَرَجَتْ مَلِکَةُ سَبَإٍ فَأَسْلَمَتْ مَعَ ‏سُلَیْمَانَ ع وَ خَرَجَتْ سَحَرَةُ فِرْعَوْنَ یَطْلُبُونَ الْعِزَّ لِفِرْعَوْنَ فَرَجَعُوا مُؤْمِنِینَ.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 84/ ح2 و 3 به دو طریق.

sohof2@

در آنچه که خداوند شتاب در آن را لازم ندانسته شتاب نکنید

امیرالمومنین علیه السلام: ... بر جاى خود بنشینید و حرکتی نکنید، در برابر بلاها و مشکلات صبر کنید، شمشیر ها و دست ها را به هوای زبان هاى خویش به کار مگیرید، و در آنچه که خداوند شتاب در آن را لازم ندانسته شتاب نکنید؛ زیرا هر کس از شما در بستر خود بمیرد در حالی که به حق خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت ایشان علیهم السلام معرفت و شناخت پیدا کرده باشد، شهید از دنیا رفته و پاداش او بر خداست، و ثواب عمل صالحی که قصد انجام آن را داشته خواهد برد و نیّت او، ثواب شمشیر کشیدن را دارد؛ چرا که هر چیزی مدت و اجلی دارد.

عن امیر المؤمنین ع:... الْزَمُوا الْأَرْضَ وَ اصْبِرُوا عَلَى الْبَلَاءِ وَ لَا تُحَرِّکُوا بِأَیْدِیکُمْ وَ سُیُوفِکُمْ هَوَى أَلْسِنَتِکُمْ وَ لَا تَسْتَعْجِلُوا بِمَا لَمْ یُعَجِّلْهُ اللَّهُ لَکُمْ فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللّهِ وَ اسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَى مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ وَ قَامَتِ النِّیَّةُ مَقَامَ إِصْلَاتِهِ لِسَیْفِهِ فَإِنَّ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ مُدَّةً وَ أَجَلًا.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص: 282، خطبه190

ضرورت دعا

امیرالمؤمنین علیه‌السلام: گرفتار شده (بلا دیده) ای که بلایش سخت و شدید است، از شخص سالم و با عافیتی که از بلا ایمن نیست، محتاجتر به دعا نیست.
(یعنی چون شخص سالم هم در ‌معرض انواع بلاهاست برای اینکه بلا به او نرسد به دعا احتیاج دارد)
(عن الصادق ع قال قال) أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: مَا الْمُبْتَلَی الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ بِأَحْوَجَ إِلَی الدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَی الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ .
من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص: 400. نهج البلاغة، صبحی صالح، ص: 529، و الأمالی للصدوق، کتابچی، ص: 265، بحارالانوار، ج90 ص 380 و 382

عفت فاطمی

اسماء بنت عمیس مى گوید: فاطمه علیها السلام  به من فرمود:
من شیوه تشییع جنازه زنان را بسیار زشت و ناپسند مى دانم، پارچه اى بر روى او مى کشند که برجستگیهاى بدن او را براى بینندگان به نمایش مى گذارد! اى اسماء مرا بر تابوت آشکار نگذار بدن مرا بپوشان که خدا تو را از آتش بپوشاند.
عن أسماءَ بِنتِ عُمَیس إنَّ فاطِمَةَ علیها السلام  قالَت لَها: اِنّى قَدِ اسْتَقْبَحْتُ ما یُصْنَعُ بِالنِّساءِ، اِنَّهُ یُطْرَحُ عَلَى الْمَرْأَةِ الثَّوْبُ فَیَصِفُها لِمَنْ رَأى، فَلاتَحْمِلینى عَلى سَریرٍ ظاهِرٍ، اُسْتُرینى سَتَرَکِ اللّه ُ مِنَ النّارِ.
وسائل الشیعة، ج2: 876 ح 3453 و 3456 و 3457. تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏1، ص: 469

مصحف فاطمه سلام الله علیها

ابو عبیده گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود:
فاطمه (علیها السلام) پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هفتاد و پنج روز زنده بود و اندوه فراوانى از مرگ پدرش در دل داشت و جبرئیل مى‏ آمد و او را سر سلامتى مى‏ داد و در مرگ پدر تسلیت مى‏ گفت و او را خوشدل مى ‏داشت و از پدرش و جایگاه وى به او گزارش مى ‏داد و از آنچه پس از وى براى ذریه ‏اش پیش آید به او خبر مى ‏داد و على (علیه السلام) آنها را مى‏ نوشت، این موضوع مصحف فاطمه (علیها السلام) است.

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیى‏، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، عَنِ ابْنِ رِئَابٍ، عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ، قَالَ: قَالَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام : «إِنَّ فَاطِمَةَ علیها السلام مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً، وَ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلى‏ أَبِیهَا، وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ علیه السلام یَأْتِیهَا، فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلى‏ أَبِیهَا، وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا، وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ، وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا، وَ کَانَ عَلِیٌّ علیه السلام یَکْتُبُ ذلِکَ، فَهذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ علیها السلام».
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏1، ص: 241 و 458 به سند صحیح و بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلى الله علیهم، ج‏1، ص: 153
بنا بر بیشتر روایات معتبر حضرت زهرا سلام الله علیها پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله 75 روز در دنیا بودند.

این روایت شریفه در بحث منابع علم ائمه علیهم السلام ذکر می شود، و حاکی از فضیلت والای ام الأئمه، بانوی آل عبا سلام الله علیها است. هم چنین از جمله روایاتی است که علم غیب را از حضرت زهرا سلام الله علیها نفی می کند و نشان می دهد که آگاهی ایشان از احوال پدرش صلی الله علیه و آله و حوادث آینده به اِخبار جبرئیل علیه السلام بوده است.

سعادتمند حقیقی

از حضرت فاطمه سلام الله علیها از رسول خدا صلی الله علیه و آله: همانا سعادتمند (به معنای) کامل و حقیقی کسی است که امام علی علیه السلام را در دوران زندگی و پس از مرگ آن حضرت، دوست داشته باشد.
إنَّ السَّعیدَ کُلَّ السَّعیدِ حَقَّ السَّعیدِ، مَنْ أحَبَّ عَلیّاً فی حَیاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ.
الأمالی (للصدوق)، ص: 182 المجلس 34‏ و ص: 583 المجلس 85‏، فضائل الشیعة، ص: 7/ ح 5. علل الشرائع ج‏1، ص : 144، بشارة المصطفى (ط - القدیمة)، ص: 158. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب) ج‏3، ص : 199. و از منابع عامه : شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید: ج 2، ص 449، مجمع‌ الزوائد هیثمى‌  ج9 ص‌132

السلام علیکِ أیتها الصدیقة الشهیدة

أعظم الله لنا و لکم الأجر فی سیدتنا و مولاتنا فاطمة الزهراء سلام الله علیها

جایگاه خیرخواهی

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: بلند مرتبه ترین مردم نزد خداوند در روز قیامت کسى است که در روى زمین بیشتر در خیرخواهى و ارشاد مردم قدم بردارد.

إنَّ أَعظَمَ النّاسِ مَنزِلَةً عِندَاللّه ِ یومَ القیامَةِ أَمشاهُم فى أَرضِهِ بِالنَّصیحَةِ لِخَلقِهِ 

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 208

و به چند سند در همین باب روایت شده است: «نصیحت مؤمن بر مؤمن واجب است.»

مؤمن و توبه

امام صادق علیه‌السلام: هر گاه بنده مؤمن، گناهى مرتکب شود، خداوند هفت ساعت به او مهلت مى‏ دهد. پس اگر از خدا آمرزش خواست، آن گناه برایش نوشته نمى شود. و اگر این ساعات گذشت و استغفار نکرد، سیئه ای برایش می نویسند. و به راستى که مؤمن حتی بعد از بیست سال به یاد می آورد، و (با حال پشیمانی) از خداوند آمرزش می طلبد، و خداوند او را می آمرزد. ولی کافر در همان ساعت گناهش را فراموش می کند.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَّلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ‏ یُکْتَبْ‏ عَلَیْهِ‏ شَیْ‏ءٌ وَ إِنْ مَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ کُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذَکَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَةً حَتَّى یَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْکَافِرَ لَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ‏.
الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج‏2 ؛ ص437، و مشابه آن در الزهد؛ ص70 و قرب الإسناد (ط - الحدیثة)؛ ص2. و روایات دیگری در همین باب از کافی و الزهد وجود دارد.

سؤال: آیا این نوع روایات باعث تجری انسان بر ارتکاب گناهان نمی شود؟
پاسخ: خیر، بلکه چنین روایاتی تشویق به توبه می کند. چه آن که در آن نمی گوید که گناهان نوشته نمی شود، بلکه سخن از تأخیر در نوشتن گناه است. ضمن اینکه اگر کسی انجام گناه را با این دواعی کوچک بشمارد، مرتکب کبیره است، و با استخفاف به معاصی در معرض خروج از ایمان است، که در آن صورت اصلاً مشمول موضوع این روایات عنایت به مؤمنین نمی شود.

مطلب زیر را در این رابطه ببینید:
گناه بزرگ و آمرزش خواهی، گناه کوچک و اصرار

توفیق بندگی

امیر المومنین علیه السلام: خداى متعال هر گاه خیر بنده‏ اى را بخواهد، میان او و آنچه ناخوش می دارد ، حائل می ‏شود و او را به طاعت خودش موفّق می دارد؛
و خدا هر گاه براى بنده ‏اى بدى اراده کند، او را فریفته دنیا می گرداند و آخرت را از یادش می ‏برد و آرزویش را دراز می سازد و او را از آنچه صلاح او در آن است، باز می ‏دارد.
عن امیرالمومنین علیه السلام: إنَّ اللّه‏ تَعالى إذا أرادَ بِعَبدٍ خَیرا حالَ بَینَهُ وبَینَ ما یَکرَهُ، ووَفَّقَهُ لِطاعَتِهِ، وإذا أرادَ اللّه‏ بِعَبدٍ سوءا أغراهُ بِالدُّنیا وأنساهُ الآخِرَةَ ، وبَسَطَ لَهُ أمَلَهُ ، وعاقَهُ عَمّا فیهِ صَلاحُهُ.
بحارالأنوار ، ج ۳۳ ، ص ۹۷ بنقل از شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏16، ص: 153/ در نقل کامل نامه 37 نهج البلاغه خطاب به معاویة.

هر که عاقل است دین دارد...

امام صادق علیه السلام: هر که عاقل است دین دارد و هر که دین دارد بهشت مى‏ رود.
«مَنْ کَانَ عَاقِلًا کَانَ لَهُ دِینٌ وَ مَنْ کَانَ لَهُ دِینٌ دَخَلَ الْجَنَّةَ.» الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏1، ص: 11
على علیه السلام فرمود: جبرئیل بر آدم (ع) فرود شد و گفت: اى آدم من مأمورم تو را میان سه چیز مخیر سازم تا یکى را بگزینى و دو تا را وانهى، آدم گفت: اى جبرئیل آن سه چیز کدامند؟ گفت: عقل و حیاء و دین، آدم گفت: عقل را برگزیدم، جبرئیل به حیا و دین گفت: شما برگردید و او را وانهید، گفتند: اى جبرئیل، ما دستور داریم که همراه عقل باشیم هر جا که باشد، گفت: اختیار با شما است و بالا رفت.
عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ: هَبَطَ جَبْرَئِیلُ عَلَى آدَمَ ع فَقَالَ یَا آدَمُ إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أُخَیِّرَکَ بَیْنَ ثَلَاثَةٍ فَاخْتَرْ وَاحِدَةً وَ دَعِ اثْنَتَیْنِ فَقَالَ لَهُ آدَمُ یَا جَبْرَئِیلُ وَ مَا الثَّلَاثَةُ فَقَالَ الْعَقْلُ‏ وَ الْحَیَاءُ وَ الدِّینُ‏ فَقَالَ آدَمُ فَإِنِّی قَدِ اخْتَرْتُ الْعَقْلَ‏ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ لِلْحَیَاءِ وَ الدِّینِ‏ انْصَرِفَا وَ دَعَاهُ فَقَالا یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّا أُمِرْنَا أَنْ نَکُونَ مَعَ الْعَقْلِ حَیْثُ کَانَ قَالَ فَشَأْنَکُمَا وَ عَرَجَ.
المحاسن، ج‏1 ص: 191، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏1، ص: 10، الإختصاص، ص: 245، من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص: 417، الأمالی (للصدوق)، ص: 672، الخصال، ج‏1، ص: 102

خطر نا امیدی از درگاه خداوند

امام باقر علیه السلام به نقل از مصحف امیر المؤمنین : قسم به خدایی که غیر از او معبودی نیست، تاکنون خداوند هیچ مومنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نکرده است مگر بخاطر بدبین بودن به خدا، کوتاهی در امیدوار بودن به او، بد اخلاقی و غیبت مومنان.
... و اللّهِ الَّذی لَا إلهَ إلّا هُو لایُعَذِّبُ اللّهُ مُؤمِناً بعدَ التَّوبَةِ و الِاستِغفارِ إلّا بِسوءِ ظَنِّه و تَقصیرٍ مِن رَجائِه لِلّه و سوءِ خُلقِه و اغتِیابِه لِلْمُؤمِنین.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 72 به سند صحیح.

ویژگی های شیعه

امیرالمومنین علیه السلام: شیعیان ما در راه ولایت ما به یکدیگر بذل و بخشش مى کنند و در راه محبّت ما با یکدیگر دوستى مى ورزند، براى زنده کردن امر (ولایت) ما با یکدیگر دیدار مى کنند، همانان که اگر خشمگین شوند، ستم نمى کنند و هرگاه خشنود شوند، زیاده روى نمى کنند، براى همسایگان خود برکتند و با معاشران خویش به صلح و صفا رفتار مى کنند.

الإمامُ امیرالمومنین علیٌّ علیه السلام: شِیعَتُنَا المُتَباذِلُونَ فی وَلاَیتِنا ، المُتَحابُّونَ فی مَوَدَّتِنا المُتَزاوِرُونَ فی إحیاءِ أمرِنا ، الذینَ إن غَضِبُوا لَم یَظلِمُوا ، و إن رَضُوا لَم یُسرِفُوا ، بَرَکَةٌ على مَن جاوَرُوا ، سِلمٌ لِمَن خالَطُوا
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 236

حق بزرگ مؤمن!!

ابو حمزه گوید: شنیدم حضرت صادق علیه السلام می فرمود: هنگامى که مردى به برادر مؤمن خود بگوید: «اف» از پیوند (دینى) با او بیرون رفته، و هر گاه به او بگوید: تو دشمن منى، یکى از آن دو کافر شود، و خداوند از هر مؤمنى که نیت بد نسبت به برادر مؤمنش در دل دارد هیچ عملى را نپذیرد.

عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ‏ إِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ أُفٍّ خَرَجَ مِنْ وَلَایَتِهِ وَ إِذَا قَالَ أَنْتَ عَدُوِّی کَفَرَ أَحَدُهُمَا وَ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ مِنْ مُؤْمِنٍ عَمَلًا وَ هُوَ مُضْمِرٌ عَلَى أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ سُوءاً.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 361، و الکافی، ج‏8، ص: 365.  المحاسن، ج‏1، ص: 99.  المؤمن، ص: 72

مضمون این روایت به اسناد متعدد در مصادر روایی آمده است، جای افسوس است که امروزه گاه در جامعه مومنین به اولیات اخلاق اسلامی کم اعتنایی می شود. و به اندک اختلاف نظری در بحث های تازه پا گرفته، بدون اینکه زحمت شنیدن کامل سخن مقابل را بدهند، زبان به طعن بر برادر می گشایند.

لزوم نیکی به پدر مادر، ولو در فاصله ای دور باشند.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله: ای علی! براى نیکى به والدین، هر چند مسیر دو ساله را بپیما.
عن رسول الله صلی الله علیه و آله: یَا عَلِیُّ سِرْ سَنَتَیْنِ بَرَّ وَالِدَیْکَ.
من لا یحضره الفقیه؛ نشرجامعه مدرسین‏؛ ج4 ؛ ص352. کتاب المواعظ / ترجمه عطاردى، متن، ص: 22

نزدیک بود عفیف، فرشته ای از فرشتگان شود!

امیر المومنین علیه السلام: اجر مجاهدِ شهیدِ در راه خدا از کسی که می تواند گناه کند اما عفت می ورزد و آن را ترک می کند، بیشتر نیست؛
و قَالَ علیه السلام مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَکَادَ الْعَفِیفُ أَنْ یَکُونَ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ. نهج البلاغة؛ حکمت474
عفت یعنی پرهیز از بدی و دست برداشتن از آنچه شایسته نیست.
معجم مقائیس اللغة، ج‌4، ص3(ابن فارس: 395): العین و الفاء أصلان صحیحان: أحدُهما الکفُّ عن القبیح، و الآخر دالٌّ على قلّة شى‌ء فالأول: العِفّة: الکفُّ عمّا لا یَنبغى.

اندازه توکل و تواضع ...

حسن بن جهم گوید به حضرت رضا عرض کردم: قربانتان شوم، اندازه توکل چیست؟
گفت: این است که با توجه به خدا از احدى نترسى.
گوید عرض کردم: اندازه تواضع چیست؟
گفت: آن است که نوعى با مردم رفتار کنى که دوست بدارى مردم مثل آن با تو رفتار کنند.
گوید عرض کردم: قربانتان شوم، دوست دارم بدانم من در نظر شما چگونه‌ام؟
فرمود: ببین من در نظر تو چگونه‌ام.
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا حَدُّ التَّوَکُّلِ فَقَالَ لِی أَنْ لَا تَخَافَ مَعَ اللَّهِ أَحَداً قَالَ قُلْتُ فَمَا حَدُّ التَّوَاضُعِ قَالَ أَنْ تُعْطِیَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِکَ مَا تُحِبُّ أَنْ یُعْطُوکَ مِثْلَهُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَشْتَهِی أَنْ أَعْلَمَ کَیْفَ أَنَا عِنْدَکَ فَقَالَ انْظُرْ کَیْفَ أَنَا عِنْدَکَ.
الأمالی( للصدوق)، النص، ص: 240 - عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص: 50

این اصل کلیدی که برای دیگران آن پسند که برای خود می پسندی (ارض للناس ما ترضی لنفسک، یا قولوا للناس احسن ما تحبون ان یقال لکم و...) اگر چه بسیار گفته شده، اما حقیقت آن است که هم چنان در عمل مغفول مانده است. جالب آنکه اخیراً یکی از کتاب های راز موفقیت که در جهان مشهور شده است را می دیدم، در آن جا بر دو مطلب بسیار تاکید شده بود، یکی اصل فوق، دیگری ارشاد دیگران با عمل (کونوا دعاة للناس بغیر السنتکم)

اگر نشستند شما نیز بنشینید و اگر بپا خاستند شما نیز بپا خیزید!

مولا سیّدالأوصیاء، أمیرالمؤمنین علیه صلوات الله:
به خاندان پیامبر خود بنگرید و راه آنان را در پیش گیرید و در پى آنها حرکت کنید؛ زیرا آنان هرگز شما را از راه راست منحرف نمى کنند، و  به هیچ هلاکتى در نمى افکنند. اگر نشستند شما نیز بنشینید و اگر بپا خاستند شما نیز بپا خیزید.

(تنها با معصوم صلوات الله علیه همراه شوید).

انْظُروا أهلَ بیتِ نبیِّکُمْ ، فالْزَموا سَمْتَهُمْ ، واتَّبِعوا أثَرَهُمْ ، فلَنْ یُخْرِجُوکُمْ مِن هُدىً ، ولَنْ یُعیدوکُمْ فی رَدىً ، فإن لَبَدوا فالْبُدوا، وإن نَهَضوا فانْهَضوا.
نهج البلاغه، خطبه97. و الغارات (ط - القدیمة)، ج‏1، ص: 9 بإسناده.

بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آنها بگویید

امام باقر علیه السلام: درباره این گفته خداوند که «با مردم به زبان خوش سخن بگویید» فرمود: بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آنها بگویید، چرا که خداوند، لعنت کننده، دشنام دهنده، زخم ‏زبان زن بر مؤمنان، زشت‏ گفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مى‏ دارد و با حیا و بردبار و عفیفِ پارسا را دوست دارد.

فى قَولِهِ «قُولُوا لِلنّاسِ حُسنا» قال: قُولوا لِلنّاسِ أحسَنَ مَا تُحبّونَ أن یُقالَ لَکُم، فَاِنَّ اللّه‏َ عزَّوَجلَّ یُبغِضُ اللَّعَّانَ السَّبَّابَ الطَّعَّانَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ وَ یُحِبُّ الْحَیَّ الْحَلِیمَ الْعَفِیفَ الْمُتَعَفِّفَ.
الکافی (الإسلامیة)، ج‏2، ص: 165، الأمالى للصدوق (کتابچی)، ص: 245

واژه ناس (مردم) در روایات فراوان برای عموم مردم یعنی عامه (غیر شیعه) به کار می رود. و البته دستور به مدارای با غیر شیعه، در کنار لزوم انکار عقاید باطل آنان در دل است.

اوّل فقه بعد تجارت!

اصبغ بن نباته مى‏ گوید: از امیر المؤمنین شنیدم که بر بالاى منبر مى‏ گفت: اى صنف تاجر و کاسب! اوّل فقه بعد تجارت! اوّل فقه بعد تجارت! اوّل فقه بعد تجارت! که به خدا سوگند، «ربا» در این امّت پوشیده ‏تر از راه رفتن مورچه است بر روى سنگهاى صاف.
قال امیرالمؤمنین علیه السلام:«یَا مَعْشَرَ التُّجَّار! الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ وَ اللَّهِ لَلرِّبَا فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ أَخْفَى مِنْ دَبِیبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفَا‏»
الکافی ج5، ص150، ح1

اعتقاد به تفویض خلق و رزق به ائمه علیهم السلام شرک است

گروهی از شیعه در این که خداوند خلق و رزق را به ائمه ع تفویض کرده؛ اختلاف کردند. گروهی گفتند: این محال است و از خداوند ممکن نیست زیرا جز خداوند کسی نمی تواند اجسام را بیافریند. و دیگران گفتند: بلکه خداوند؛ به امامان قدرت آن را داده و خلق و رزق را به آنها سپرده است. در این باره به شدت درگیر شدند. یک نفر گفت: چرا به ابوجعفر محمد بن عثمان (وکیل دوم امام عصر ع) رجوع نمی کنید و از او نمی پرسید تا حق را برایتان روشن کند؟ زیرا او راه رسیدن به صاحب الامر (ع) است. پس همگی به ابوجعفر عمروی راضی شدند و تسلیم قول او شدند. مسأله را نوشتند و برایش فرستادند. پس این توقیع بیرون آمد: «خداوند همان کسی است که اجسام را آفریده و ارزاق را تقسیم کرده زیرا نه جسم است و نه در جسمی حلول کرده و چیزی مانند او نیست و او شنوا و بینا است. ولی امامان از خداوند می خواهند پس خداوند خلق می کند و از خداوند درخواست می کنند پس خداوند روزی می دهد تا درخواست آنان را اجابت کرده باشد و حق آنان را بزرگ شمرده باشد.»
«اخْتَلَفَ جَمَاعَةٌ مِنَ الشِّیعَةِ فِی أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَوَّضَ إِلَى الْأَئِمَّةِ (ص) أَنْ یَخْلُقُوا وَ یَرْزُقُوا. فَقَالَ قَوْمٌ هَذَا مُحَالٌ لَا یَجُوزُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى لِأَنَّ الْأَجْسَامَ لَا یَقْدِرُ عَلَى خَلْقِهَا غَیْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَالَ آخَرُونَ بَلِ اللَّهُ أَقْدَرَ الْأَئِمَّةَ عَلَى ذَلِکَ وَ فَوَّضَ إِلَیْهِمْ فَخَلَقُوا وَ رَزَقُوا وَ تَنَازَعُوا فِی ذَلِکَ نِزَاعاً شَدِیداً فَقَالَ قَائِلٌ مَا بَالُکُمْ لَا تَرْجِعُونَ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ فَتَسْأَلُوهُ عَنْ ذَلِکَ لِیُوضِحَ لَکُمُ الْحَقَّ فِیهِ فَإِنَّهُ الطَّرِیقُ إِلَى صَاحِبِ الْأَمْرِ فَرَضِیَتِ الْجَمَاعَةُ بِأَبِی جَعْفَرٍ وَ سَلَّمَتْ وَ أَجَابَتْ إِلَى قَوْلِهِ فَکَتَبُوا الْمَسْأَلَةَ وَ أَنْفَذُوهَا إِلَیْهِ فَخَرَجَ إِلَیْهِمْ مِنْ جِهَتِهِ تَوْقِیعٌ نُسْخَتُهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى هُوَ الَّذِی خَلَقَ الْأَجْسَامَ وَ قَسَّمَ الْأَرْزَاقَ لِأَنَّهُ لَیْسَ بِجِسْمٍ وَ لَا حَالٌّ فِی جِسْمٍ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ وَ أَمَّا الْأَئِمَّةُ (ع) فَإِنَّهُمْ یَسْأَلُونَ اللَّهَ تَعَالَى فَیَخْلُقُ وَ یَسْأَلُونَهُ فَیَرْزُقُ إِیجَاباً لِمَسْأَلَتِهِمْ وَ إِعْظَاماً لِحَقِّهِم.» (الاحتجاج، ج2، ص471)

برخی از روایات شریفه به آیات قرآن نیز استناد جسته اند، و البته مفهوم نفی تفویض مورد اتفاق طائفه امامیه است. و حتی یک روایت معتبر نداریم که خلق و رزق را از شؤون ائمه علیهم السلام بداند:

به حضرت رضا علیه السّلام عرض کردم: نظر شما در مورد تفویض چیست؟ امام علیه السّلام فرمودند: خداوند تبارک و تعالی امور دینش را به پیغمبرش واگذار کرده، و فرموده است: (هر چه که پیغمبر آورد بپذیرید و هر چه را نهی کرد از آن بپرهیزید- حشر: 7) امّا خلق و روزی دادن را به او وامگذارد. سپس گفت: خداوند عزّ و جلّ می فرماید: (خداوند خالق هر چیز است- رعد: 16) و باز فرموده: (خداوند است که شما را خلق کرده و روزی داده و سپس می‌میراند و باز زنده می‌کند، (بگو) آیا از آنها که شما خدا پنداشته‌اید کسی این چنین کارهائی را می‌تواند بکند؟ منزّه است آن خداوند و برتر است از آنچه برای او شریک قرار داده‌اند- روم: 40).
عنْ یَاسِرٍ الْخَادِمِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا (ع) : «مَا تَقُولُ فِی التَّفْوِیضِ؟‏» فَقَالَ «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فَوَّضَ إِلَى نَبِیِّهِ ص أَمْرَ دِینِهِ فَقَالَ‏ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا فَأَمَّا الْخَلْقُ وَ الرِّزْقُ فَلَا ثُمَّ قَالَ (ع) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُوَ یَقُولُ‏: «اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکُمْ ثُمَّ رَزَقَکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ هَلْ مِنْ شُرَکائِکُمْ مَنْ یَفْعَلُ مِنْ ذلِکُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا یُشْرِکُونَ» (عیون أخبار الرضا ع، ج‏2، ص: 202)

کسی که گمان کند خداوند مسأله خلق و رزق و روزی دادن به مخلوقات را به ائمّه علیهم السّلام واگذار نموده است، قائل به تفویض شده است، و قائل به جبر کافر است و قائل به تفویض مشرک.
منْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَوَّضَ أَمْرَ الْخَلْقِ وَ الرِّزْقِ إِلَى حُجَجِهِ ع فَقَدْ قَالَ بِالتَّفْوِیضِ وَ الْقَائِلُ بِالْجَبْرِ کَافِرٌ وَ الْقَائِلُ بِالتَّفْوِیضِ مُشْرِکٌ. (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص: 124)

خدمت حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم که مردی از اولاد عبد اللَّه بن سبا قائل به تفویض است، فرمود تفویض چیست؟ عرض نمودم که می گویند که حق تعالی آفرید محمّد و علی علیهما السّلام را بعد از آن امر را به ایشان تفویض کرد، پس آفریدند و روزی دادند و زنده نمودند و میرانیدند، فرمود: دروغ گفته دشمن خدا، و فرمود چون مراجعت بسوی او نمائی بخوان بر او آیه سوره رعد را: (آیا قرار داده‌اند شریکان برای خدا که خلق نموده‌اند آن شریکان مثل خلق خدا، پس مشتبه گردیده خلق بر ایشان، بگو یا محمّد (ص) که خداوند خالق هر چیز است و اوست یکتای شدید القهر)
روِیَ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّهُ قَالَ‏ قُلْتُ لِلصَّادِقِ عَلَیْهِ السَّلَامُ: «إِنَّ رَجُلًا مِنْ وُلْدِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَبَأٍ یَقُولُ بِالتَّفْوِیضِ.» قَالَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: «وَ مَا التَّفْوِیضُ»؟ قُلْتُ: یَقُولُ: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ عَلِیّاً- عَلَیْهِ السَّلَامُ- ثُمَّ فَوَّضَ الْأَمْرَ إِلَیْهِمَا فَخَلَقَا وَ رَزَقَا وَ أَحْیَیَا وَ أَمَاتَا». فَقَالَ: «کَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ. إِذَا رَجَعْتَ إِلَیْهِ فَاقْرَأْ عَلَیْهِ الْآیَةَ الَّتِی فِی سُورَةِ الرَّعْدِ أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکاءَ خَلَقُوا کَخَلْقِهِ فَتَشابَهَ الْخَلْقُ عَلَیْهِمْ قُلِ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُوَ الْواحِدُ الْقَهَّارُ» (إعتقادات الإمامیة للصدوق، ص: 100)

امام رضا علیه السلام:خداوندا هر که پنداشت که ما خدایانیم، ما از او بیزاریم، و هر که پنداشت که رجوع آفریدن بسوی ما است و عهده روزی دادن بر ما است ما از او بیزاریم، چون بیزاری عیسی بن مریم علیه السّلام از نصاری.
عن الإمام الرضا ع: اللَّهُمَّ مَنْ زَعَمَ أَنَّنَا أَرْبَابٌ فَنَحْنُ إِلَیْکَ مِنْهُ بِرَاءٌ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ إِلَیْنَا الْخَلْقَ وَ عَلَیْنَا الرِّزْقَ فَنَحْنُ إِلَیْکَ مِنْهُ بِرَاءٌ کَبَرَاءَةِ عِیسَى- عَلَیْهِ السَّلَامُ- مِنَ النَّصَارَى. (إعتقادات الإمامیة للصدوق، ص: 100)

گردآوری روایات : https://telegram.me/gholow2